Prvi pravi oblik udruživanja proizvođača cementa na ovim prostorima bio je Cementni kartel Kraljevine Jugoslavije, osnovan polovinom tridesetih godina, sa sedištem u Beogradu.

Nakon Drugog svetskog rata industrija cementa bila je organizovana prvo u okviru Savezne Direkcije za industriju građevinskog materijala, a kasnije prešla u nadležnost Savezne građevinske komore, kojoj je sedište "po ključu" bilo preseljeno u Zagreb krajem četrdesetih.

Rasformiranjem te komore, pojavila se ideja da se osnuje Jugoslovensko udruženje proizvođača cementa i azbest cementa. Realizacija se otegla, pa se JUCEMA kao samostalni pravni subjekt pojavila 1956 (neki smatraju 1953). Sedište JUCEME (Poslovne zajednice jugoslovenskih proizvođača cementa i azbest-cementa) je ostalo u Zagrebu.

JUCEMA je imala 3 sektora: opšti, ekonomski i istraživački. Glavni cilj udruživanja bio je razvoj tehnologije i kapaciteta, zatim zajedničko vođenje politike cena, osiguranje kvota uvoznih goriva i repromaterijala, određivanje uvoznih kvota i distribucija uvoznog cementa, saradnja s inostranim udruženjima i naučno tehničkim institucijama, prikupljanje i izdavanje stručnih biltena itd. Odlukom svih svojih članica (tada 14 proizvođača cementa na 16 lokacija teritoriije bivše Jugoslavije), a kao posledica tada donetog zakona po kome je bilo dozvoljeno jedino udruživanje kroz komore, JUCEMA je rasformirana 1989/1990 godine. Svoju tradiciju proizvođači cementa nastavljaju 1997. godine, osnivanjem Poslovnog udruženja cementne industrije Srbije (CIS) – pri Ministarstvu Industrije SRJ kao paradržavni organ.

Nakon privatizacije cementara 2002. godine udruženje je koncepcijski reorganizovano kao organizacija zasnovana na principima dobrovoljnosti i uz strogo poštovanje pravila zaštite konkurencije. U cilju dodatnog usaglašavanja sa propisima Republike Srbije, u periodu od 2010. do 2012. godine izvršene su odgovarajuće izmene i dopune opštih dokumenata Udruženja i uspostavljeno je Poslovno udruženje Cementna industrija Srbije "CIS".

Nastanak i razvoj cementne industrije Srbije

Kako je sve počelo

Prvi zapisi datiraju iz davne 1839. godine kada je beočinski lapor upotrebljen za izgradnju lančanog mosta između Pešte i Budima. Nije ostalo zabeleženo ko je otkrio beočinski lapor, ali se pretpostavlja da je to upravo bio inženjer Adam Klerk, graditelj pomenutog mosta. Bilo kako bilo, istoričar Futo Mihalji pouzdano beleži da je 1855. vodeničar iz Apatina, Josif Čik, za 100 tadašnjih forinti kupio beočinski rudnik od jednog beočinskog preduzeća ("Wiener Waser Baumto"), te se ova godina uzima kao zvanični početak industrijske proizvodnje u Beočinu.

Nedugo zatim, 1860. godine, u Beočin se doseljava još jedan čovek sa vizijom, Hajnrih Orenštajn (Henrich Ohrenstien) koji od Manastira Beočin zakupljuje 20 jutara "kajonosne" zemlje i započinje svoju proizvodnju cementa, stvarajući tako Čiku konkurenciju. Nadmetanje između dva rivala potrajaće sve do Čikove smrti.

Obe cementare su u to vreme proizvodile tzv. "roman" cement, ali je Čikova preduzetnička dosetljivost ubrzo dovela do značajne promene. Naime, nakon njegove posete Svetskoj izložbi u Parizu 1867, želeći da sazna tajnu recepturu tada novootkrivenog "portland" cementa, Čik se tajno zapošljava u jednoj engleskoj cementari, i čak postaje građevinski inženjer na politehnici u Beču. Vrativši se u Beočin, Čik modernizuje svoju fabriku.

Zahvaljujući svojoj preduzimljivosti, nakon Čikove smrti, Orenštajn i njegovi ortaci, Špicer i Redlih 1898. godine na aukciji kupuju Čikovu fabriku. Novooformljena firma poneće naziv "Unija beočinskih fabrika cementa Redlič, Ohrenstein i Spietzer".

Sa druge strane, u srednjem Pomoravlju, 1869. godine Nikodije Pavićević je došao na ideju da najpre ispeče a potom izmelje u vodenici pečenu sivu zemlju i na taj način dobije cement. Vrlo brzo iste godine, preduzimljivi Beograđanin, Lazar Popović, u Popovcu osnova svoje preduzeće: u jamastoj peći prečnika dva metra i vodenici potočari, pekao je klinker i mleo cement.

Prva polovina 20 veka

Godine 1903. fabrika cementa u Popovcu već je proizvodila 700 tona cementa godišnje i tražila mesto na tržištu Srbije, sa planovima za izvoz. Kurentnost novog, industrijski proizvedenog materijala za gradnju, nije promakla beogradskoj trgovačkoj banci koja postaje vlasnik fabrike i započinje prva velika ulaganja. Sa dve vertikalne peći i novim mlinovima, koje goni 450 konja parne turbine, produkciju podiže na 25 tona "roman" i "portland" cementa dnevno.

Godine 1904. u Beočinu se gradi stambena kolonija i dalje modernizuje proizvodnja. Šireći polje svoga rada akcionarsko društvo koje je posedovalo fabriku, kupuje dve fabrike cementa u Slovačkoj i Mađarskoj kao i jedan rudnik. Godine 1910. montirana je žičara od fabrike do kamenoloma "Erdelj". Iste godine kapacitet centralne fabrike iznosio je 600 tona portland klinkera za 24 sata u 20 peći i 150 tona roman klinkera u 6 peći. Kapacitet fabrike "Filijala" iznosio je 200 tona portland klinkera u 6 peći i 50 tona roman klinkera u 2 peći za 24 sata.

Pred prvi svetski rat fabrika u Popovcu još jednom menja vlasnika. Rudnik u Sisevcu i fabrika postaju vlasništvo novoosnovanog akcionarskog društva "Francusko-srpska industrija cementa a.d." Kapital, mahom francuskog i češkog porekla, utvrđen je u iznosu od 3.300.000 dinara, odnosno 3.300 akcija nominalne vrednosti 1000 zlatnih dinara. Novi vlasnici već 1913. ugrađuju prvu rotacionu peć i podižu proizvodnju na 60 tona na dan, odnosno 20.000 tona cementa godišnje. Za transport cementa izgađena je pruga uzanog koloseka do Paraćina, a ugalj iz rudnika u Sisevcu doprema se novoizgrađenom žičarom.

Po završetku Prvog svetskog rata i nacionalizacije 1919. godine Beočinska fabrika nastavlja da se razvija. Novčana kriza u zemlji 1925. godine utiče i na proizvodnju cementa, ali se već 1926. u Beočinskoj fabrici uvodi "specjial cement" koji nailazi na velika priznanja. Fabrika se dodatno modernizuje 1930. godine, pa se tada grade klinker hala i veliki mlinski uređaj za poboljšanje kvaliteta.

Pred drugi svetski rat fabrika u Popovcu je proizvodila 44.000 tona cementa godišnje, a u toku rata okupacione vlasti su nastavile sa proizvodnjom. Tokom drugog svetskog rata, neki od vitalnih objekata za proizvodnju u Beočinu su bili minirani, pa je fabrika ostala bez pogonske energije i nije radila.

Druga polovina 20. veka

Završetak drugog svetskog rata doneo je novi društveni poredak. Fabrika u Popovcu nacionalizovana je 1946. godine. Nova fabrika završena je 1956. godine, koja kao simbol novog vremena dobija ime "Novi Popovac". Početkom šezdesetih godina proizvodnja dostiže 300.000 tona godišnje. Fabriku sa glavnim pružnim pravcem povezuje pruga normalnog koloseka i betonski put do Paraćina, odnosno autoputa Beograd - Niš, što omogućava efikasniji transport. Slede nova tehnološka rešenja u proizvodnji. Prelazak na električnu energiju u Starom pogonu, suvi postupak u Novom, elektrofilteri, uvođenje mazuta i proizvodnja raste na 400.000 tona godišnje.

Posleratna obnova fabrike u Beočinu brzo je završena i već 1947. godine proizvodnja premašuje obim iz godina pre rata. Šezdesetih godina prošlog veka u Beočinu je puštena u pogon prva rotaciona peć kapaciteta 500t klinkera nabavljena u Kopenhagenu, a 1967. je prokopan kanal u dužini od oko 1.500m za otpremu cementa Dunavom. U periodu između 1968. i 1970. gradi se druga rotaciona peć i dostiže se proizvodnja od gotovo milion tona cementa godišnje. Sedamdesete godine u Beočinskoj fabrici donose još jednu značajnu novinu. Tada se počinje sa proizvodnjom cementnog maltera pod nazivom "Beomal" koji je nastao kao plod sopstvenog razvoja. Kao odgovor na rast tržišta i tražnje gradi se nova tehnološka linija kapaciteta 3.000t klinkera na dan, gde se proizvodnja klinkera obavlja suvim postupkom.

Nova fabrika na novoj, trećoj, lokaciji nastaje kao rezultat istraživanja sirovinske osnove. Detaljna istraživanja, u prvom redu u oblasti nemetala, potvrdila su da se u neposrednoj okolini Kosjerića nalaze rezerve krečnjaka, lapora i gline, osnovnih sirovina za proizvodnju cementa, za višegodišnju eksploataciju ekonomičnog kapaciteta. Skupština opštine Kosjerić i institut "Kirilo Savić" kao projektant fabrike, zajednički su 1970. godine, odredili mesto gradnje za buduću fabriku cementa pored samog Kosjerića. Gradilište nove fabrike otvoreno je 25. septembra 1971. godine. Proizvodnja je počela 1976. godine, i u prvoj godini iznosila oko 250.000 tona cementa, da bi već tokom osamdesetih kapacitet dostigao više od 400.000 tona cementa godišnje.

Krajem sedamdesetih popovačka cementara dobija sasvim novu tehnologiju i rotacionu peć koja dnevno ispeče 1000 tona klinkera. Rezultat, fabrika povećava godišnju proizvodnju na 700.000 tona godišnje. Sledi ulaganje u još jednu peć kapaciteta 2000 tona na dan, koja je puštena u rad 1981. godine. Prebacuje se godišnja proizvodnja od milion tona.

Izvor: Beočinski dragulj, 170 godina Lafarge BFC, 2009, nedovršeni tekst "opština Praćin", Vikipedija, TCK

Posledice problema s kraja dvadesetog veka - raspad države, rat i međunarodne sankcije – pogodile su i cementnu industriju kao i ukupnu srpsku privredu. To je bilo vreme tehnološkog zaostajanja i izuzetno teških uslova poslovanja.

21 vek

Novo poglavlje u istoriji cementne industrije Srbije otpočinje 2002. godine kada su sve fabrike dobile nove vlasnike - svetski poznate kompanije.

Beočinski fabriku preuzela je francuska kompanija Lafarž (Lafarge), svetski lider u proizvodnji građevinskih materijala, zajedno sa dva austrijska partnera Asamer i Vitersdorfer (Wietersdorfer), kao manjinskim akcionarima. Tokom osam godina akcionari su investirali 102 miliona evra. Cilj ovih investicija bili su modernizacija fabrike i povećanje kapaciteta, unapređenja na planu životne sredine, kao i optimizacija po pitanju utroška energenata.

Vlasnik cementare u Popovcu postao je Holcim (Holcim Auslandbetailigungs GmbH), koji je od preuzimanja fabrike investirao preko 100 miliona evra. Među investicijama posebno se izdvajaju značajna ulaganja u infrastrukturu fabrike, poboljšanje tehnologije proizvodnog procesa, zaštite životne sredine, ulaganja u sisteme za korišćenje alternativnih goriva, kao i programi podrške zajednici u kojoj posluje.

Cementara Kosjerić postala je deo Titana (Titan Cement Company S.A.), grčkog i međunarodnog proizvođača cementa. Od privatizacije do danas, ukupno je investirano više od 50 miliona evra, u unapređenja u oblasti zaštite životne sredine, bezbednosti na radu, povećanja kapaciteta i optimizacije procesa.

Danas, poslujući u sastavu svetskih proizvođača cementa fabrike u Beočinu, Popovcu i Kosjeriću nastavljaju da se razvijaju i usavršavaju svoju tehnologiju prilagođavajući se zahtevima koje postavljaju savremena načela održivog razvoja.